Muhtasar Beyanname, işverenlerin ve gelir ödemelerinde tevkifat yapanların düzenledikleri bir beyannamedir. Bu beyanname, çalışanlara yapılan ödemeler üzerinden yapılan kesintilerin ve vergi ödemelerinin düzenli olarak beyan edilmesini sağlar.

Muhtasar Beyanname düzenleme süreci, vergi mükellefleri için bazen karmaşık bir labirent gibi olabilir. Bu nedenle, bu yazıda, Muhtasar Beyanname nedir? ve nasıl hesaplandığını anlamak adına detaylı bir inceleme yaparak bir örnek üzerinden göstereceğiz. Ancak, unutmamanız gereken önemli bir husus var; her mükellefin durumu farklıdır ve bu yazıdaki örneğin doğrudan sizin durumunuza uymayabilir. Bu nedenle, beyannamenizi hazırlarken bir mali danışman veya muhasebeciyle çalışmanız önemlidir.

Muhtasar Nedir?

“Muhtasar beyanname nedir?” sorusuna geçmeden önce muhtasar kelimesinin anlamını açıklayalım. Muhtasar kelimesi, Türkçe ‘de "özetleme" ya da "kısaltma" anlamına gelir. Vergi sistemi bağlamında ise bu kavram "Muhtasar Beyanname" olarak ifade edilir.

Muhtasar Beyanname Nedir?

Muhtasar Beyanname, Türkiye'de gelir vergisi sistemine tabi olan işverenlerin ve vergi tevkifatı yapan sorumluların, bir vergilendirme dönemi içinde elde ettikleri gelir ve kazançlarına dair detaylı bilgileri içeren bir beyannamedir. Yani, işçi çalıştıranlar veya vergi tevkifatı sorumluları, herhangi bir ödemede bulunduklarında, bu ödemeye ilişkin vergi matrah bilgilerini Muhtasar Beyanname aracılığıyla belirtmek ve bu beyannameleri ilgili vergi dairesine iletmek zorundadır.

Muhtasar Beyanname, vergi ödemelerinin düzenli ve şeffaf bir şekilde takip edilebilmesi amacıyla kullanılan önemli bir araçtır. Vergi dairesine iletilen bu bildirimler hem işverenlerin hem de vergi tevkifatı sorumlularının, mali yükümlülüklerini yerine getirmelerini ve gelir vergisi sistemi çerçevesinde adil bir vergilendirme sürecinin sağlanmasını amaçlar.

Muhtasar Beyanname Kimler Tarafından Verilir?

Muhtasar Beyanname, Türkiye'deki gelir vergisi mükelleflerinden vergi kesintisi yapmak zorunda olan kişiler tarafından verilir. Bu nedenle, Muhtasar Beyanname, vergi kesintisi sorumluluğu olan ve belirli şartlara uyan mükellefler tarafından düzenlenir ve beyan edilir. Bu beyanname türünü vermesi gereken kurum ve kuruluşlar şunlardır:

  • Kamu idare,
  • İktisadî kamu,
  • Ticaret şirketleri,
  • İş ortaklıkları,
  • Dernekler,
  • Vakıflar,
  • Dernek ve vakıf işletmeleri,
  • Kooperatifler,
  • Yatırım fonu yönetenler,
  • Ticaret ve serbest meslek erbapları,
  • Kazancını zirai ve bilanço hesabına göre tespit eden çiftçiler

Muhtasar Beyanname Ne Zaman Verilir?

Muhtasar beyanname, aylık veya 3 aylık periyotlarda düzenlenir. Beyannameyi veren vergi mükellefinin çalıştırdığı işçi sayısına bağlı olarak değişkendir. Yeni kurulan bir işletme durumunda genellikle tercih edilen dönem 3 aylıktır. Ancak, işletmenin personel sayısı 10'u geçtiğinde muhtasar beyannamenin aylık olarak beyan edilmesi gerekmektedir. Eğer 3 aylık dönemler halinde muhtasar beyanname verilecekse, bu durum vergi dairesine önceden bildirilmelidir.

Ziraî ürün bedelleri üzerinden tevkifat yapanlar hariç tutularak, çalıştırdıkları hizmet erbabı sayısı 10 ve daha az olanlar, 94. maddeye göre gerçekleştirecekleri tevkifatla ilgili muhtasar beyannamelerini, bağlı oldukları vergi dairesine önceden bildirme koşuluyla her ay yerine Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarının 23. günü akşamına kadar teslim edebilirler (GVK madde 98)

Aylık beyanlar ilgili ayı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar beyan edilip ödenmelidir.

Üç aylık beyan için ödeme süreleri

  • Ocak, Şubat ve Mart dönemi için 26 Nisan
  • Nisan, Mayıs ve Haziran dönemi için 26 Temmuz
  • Temmuz, Ağustos, Eylül dönemi için 26 Ekim
  • Ekim, Kasım, Aralık dönemleri için 26 Ocak

Muhtasar Beyanname Konu Ödemeler ve Kodları

Muhtasar Beyannameye tabi ödemeler üzerinden yapılacak kesintilere dair hükümler, Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. Maddesinde yer verilmiştir. Bu kapsamda, en sık uygulanan tevkifat türleri şunlardır:

  • 011 kodlu ödeme türü, asgari ücretli çalışanlara yapılan ödemeleri kapsar ve %15 vergi oranı uygulanır.
  • 012 kodlu ödeme türü, diğer ücretli çalışanlara yapılan ödemeleri içerir ve vergi oranı %15 ile %35 arasında değişir.
  • 021 kodlu ödeme türü, serbest meslek sahiplerine yapılan ödemeleri ifade eder.
  • 031 kodlu ödeme türü, yıllara yayılan inşaat işlerine ödemeleri içerir ve vergi oranı %3 olarak belirlenmiştir.
  • 032 kodlu ödeme türü, yıllara yayılan inşaat işlerine kurumlara yapılan hakedişleri kapsar ve vergi oranı %3'tür.
  • 041* kodlu ödeme türü, Gelir Vergisi Kanunu'nun 70. maddesi kapsamında olan kira ödemelerini ifade eder ve %20 vergi oranı uygulanır.
  • 042 kodlu ödeme türü, kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan ödemeleri içerir ve vergi oranı %20'dir.
  • 093 kodlu ödeme türü, ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsullere yapılan ödemeleri kapsar ve vergi oranı %3'tür.
  • 094 kodlu ödeme türü, ticaret borsalarında tescil ettirmeden satın alınan zirai mahsuller karşılığında yapılan ödemeleri içerir.

(*) Kira ödemelerinde stopaj indirimi yapılmasına yönelik 23 Aralık 2020 tarihli, 31343 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan 3319 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 31 Mayıs 2021 tarihine kadar kira stopaj oranı %20'den %10’a indirilmiştir.

Verilen tarihten sonra tekrar bir uzatma olmazsa oran yine %20 olarak uygulanacaktır.

Muhtasar Beyanname Hesaplama Örneği

Aşağıda, bir işverenin Muhtasar Beyanname örneğini inceleyeceğiz. Ancak, belirtmek gerekir ki, her mükellefin durumu farklıdır ve bu örnek tamamen açıklama amaçlıdır. Gerçek beyannamenizi hazırlarken resmî belgeleri ve güncel mevzuatı kullanmalısınız.

ABC Şirketi, 20 çalışana sahip bir işletme olup aylık 25.000 TL net kira bedeli ödemektedir. Çalışanlar arasında 7 kişi asgari ücret almaktadır, geriye kalan 13 kişi diğer ücretli çalışanlar kapsamındadır. Çalışan sayısı 10 kişinin üzerinde olduğu için Muhtasar Beyanname düzenleme zorunluluğu doğmuştur. Beyanname hazırlanırken; asgari ücret alan 7 çalışan için 011 kodu kullanılarak ücret geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisi beyan edilecek, diğer 13 çalışan için ise 012 kodu tercih edilecektir. Tüm çalışanların ücretleri üzerinden hesaplanan damga vergisi toplu olarak 302 kodu altında beyan edilecektir.

Ayrıca, şirketin kira geliri üzerinden hesaplanan stopaj ise 041 kodu altında beyan edilecektir.

Ücret Geliri Üzerinden Hesaplanan Gelir Vergisi:

• Asgari Ücretli Çalışanlar (011 Kodu):

  • Her biri için aylık brüt ücreti 3,500 TL (örnek olarak) kabul edelim.
  • Vergi matrahı: 3,500 TL
  • Vergi hesaplaması: 3,500 TL x %15 = 525 TL
  • Toplam Vergi: 525 TL x 7 kişi = 3,675 TL

• Diğer Ücretli Çalışanlar (012 Kodu):

  • Her biri için aylık brüt ücreti 6,000 TL (örnek olarak) kabul edelim.
  • Vergi matrahı: 6,000 TL
  • Vergi hesaplaması: 6,000 TL x %25 = 1,500 TL
  • Toplam Vergi: 1,500 TL x 13 kişi = 19,500 TL

Damga Vergisi (302 Kodu):

  • Toplam Brüt Ücret Tutarı: (Asgari Ücretli + Diğer Ücretli) x Çalışan Sayısı
  • (3,500 TL x 7 kişi) + (6,000 TL x 13 kişi) = 90,500 TL
  • Damga Vergisi Hesaplaması: 90,500 TL x %0.00759 (2023 için) = 686,995 TL

Kira Geliri Üzerinden Hesaplanan Stopaj (041 Kodu):

  • Brüt Kira Bedeli: 25,000 TL (örnek olarak)
  • Stopaj Hesaplaması: 25,000 TL x %20 = 5,000 TL

Toplam Beyan Edilecek Tutarlar:

  • Ücret Geliri Üzerinden Hesaplanan Gelir Vergisi: 3,675 TL + 19,500 TL = 23,175 TL
  • Damga Vergisi: 686,995 TL
  • Kira Geliri Üzerinden Hesaplanan Stopaj: 5,000 TL

Bu örnekteki sayılar ve oranlar örnek amaçlıdır ve gerçek beyanname hazırlığı için güncel mevzuata ve işletmenin detaylarına dikkat edilmelidir. Ayrıca, muhasebe profesyonelleriyle görüşmek de önemlidir.